Zbirka praistorije, antike i ranog srednjeg veka
Dugogodišnjoj i bogatoj istoriji i tradiciji Vojnog muzeja, njegovoj uzlaznoj liniji u stručnom i naučnom pogledu, kako na domaćem tako i na inostranom planu, nesumnjivo je dao doprinos i dugogodišnji, decenijski rad arheologa ovog muzeja. Slobodno se može reći da bez njihovog rada, kako teoretskog, tako i praktičnog - terenskog, ne bi bilo ni afirmacije muzeja u napred pomenutim okvirima.
U arheološkoj zbirci Vojnog muzeja u Beogradu se čuva oko 700 odabranih predmeta koji pripadaju periodima praistorije, antike i srednjeg veka. Posebno treba naglasiti da zbirka sadrži i retke primerke novca, nakita, oruđa, oružja i druge opreme, koji svedoče o razvoju ljudskih zajednica na ovim prostorima. Najstarija artefakta kojima raspolažemo potiču iz mlađeg kamenog doba, odnosno iz neolita. Taj period reprezentuju veći broj keramičkih pršljenaka, koštanih šila, nekoliko kamenih dleta i kamenih sekira.
Metalno doba na našoj teritoriji dokumentovano je manjim brojem predmeta zbirke. U nešto manjem broju su zastupljeni predmeti iz bakarnog, bronzanog i starijeg gvozdenog doba dok su predmeti iz mlađeg gvozdenog doba nešto brojniji.Od oružja iz perioda naseljavanja Kelta u Podunavlju u zbirci se nalazi nekoliko bojnih noževa kao i dugi mač dvoseklog sečiva, zaobljenog vrha, sa očuvanim delom kanije koja je dekorisana floralnim ornamentom izvedenim graviranjem. Svakako, treba pomenuti i kratko koplje za bacanje, a koje karakteriše manja dimenzija i težina.
Materijalnu kulturu iz rimskog perioda u zbirci, između ostalog, reprezentuju i dva mača – gladijusa, tipa Pompej i Majnc. Gladijus tipa Majnc je pronađen sa odlično očuvanom kanijom, čije su drvene korice bile ojačane metalnom oplatom od gvozdenog lima. Poseban značaj ovom maču daje natpis koji je plitko urezan, upravo na oplati od gvozdenog lima, u delu bliže ustima kanije. Tekst koji je urezan u dva reda u gornjem otkriva ime vojnika kome je mač pripadao, a u donjem je označena vojna jedinica u kojoj je on služio. Natpis sa kanije ukazuje na to da je vojnik pripadao specijalnoj jedinici lake pešadije koja je obavljala poslove pogranične milicije. Pored mačeva, zastupljen je i izvestan broj noževa, vrhova strela i kopalja. U zbirci se nalazi i deo odbrambene opreme – šlem, koji je otkriven na nalazištu Horreum Margi – Ćuprija. Arheološka zbirka Vojnog muzeja poseduje i preko 5000 komada rimskog novca koji potiče iz ostave sa lokaliteta Horreum Margi i drugih nalazišta. Pored funkcije koju je novac imao i ima - ekvivalent robe, treba imati u vidu i ona svojstva koja ga određuju kao kulturno istorijski dokument vremena u kome je nastao. Reč je o rimskom carskom novcu koji je, na ovim prostorima, bio u upotrebi tokom čitave antike.Period Seobe naroda na našoj teritoriji, takođe je zastupljena u zbirci preko noževa i trobridnih vrhova strela, jednoseklih noževa kao i kopalja, delova garnitura za pojas kao i delova konjske opreme. Uz to su prisutne i fragmentovana bronzana dvoglava fibula sa lepezastom glavom koja je bogato ukrašena i dve ogrlice od deblje bronzane žice, sa raskucanim krajem, ukrašenim punktiranim trakama, na kome se nalazi otvor.
Najzastupljeniji predmeti u ovoj zbirci su oni koji pripadaju periodu srednjeg veka. Posebnu pažnju privlači veći broj mačeva. U Srbiji mač se, najverovatnije, razvio iz takozvanog germansko-slovenskog tipa koji je bio prav, dvooštričan, ižljebljen sa zatupljenim vrhom. Pored mačeva tipa Pala, Sempah izdvajaju se i tri mača tipa Vukovac. Ovi mačevi su u prošlosti imali posebno značenje. Motiv vuka u skoku, tauširan u metalu, najčešće u mesingu, davao je ovim mačevima naročit značaj i stavljao ih u red cenjenog ubojnog oružja.
Poput mačeva, u zbirci se nalazi i više buzdovana i topuza najrazličitijih oblika i dimenzija, veći broj kako bojnih tako i sekira korišćenih u svakodnevnom životu, potom priličan broj vrhova strela, kopalja i bojnih noževa. Srednjovekovni nakit, u zbirci, je zastupljen sa srebrnom, fragmentovanom grozdolikom naušnicom, bronzanom aplikacijom ukrašenom vegetabilnim ornamentom, bronzanim dugmetom, elipsoidnog oblika, na kome je ornament izveden u obliku cveta – krina i jednim, dobro očuvanim, bronzanim prstenom koji na glavi ovalnog oblika, u elipsoidnom disku ima predstavu orla raširenih krila dok je na bočnim stranama prstena, utisnut hristogram.U zbirci se čuva i veliki broj kamenih kugli koje su Turci koristili za granatiranje naših srednjovekovnih gradova: Zvečana, Novog Brda, Smedereva, Golupca i Beograda.
Ono što posebno treba izdvojiti je šest gradskih pušaka fitiljača, tzv. kukača, kao i manji gradski top koji su otkriveni u Malom gradu smederevske tvrđave. Kukače su viši, razvijeniji tip prvih pušaka fitiljača kojima je dodat jedan ispust, kuka koja je služila za prenošenje trzaja na čvrste oslonce. Tri ove puške su izrađene u Turskoj što se vidi na gornjoj strani cevi gde je utisnut žig carigradske radionice Kayi.