Zbirka zapadnoevropskog oružja i opreme do 19. veka
Prema najopštijoj podeli, ovu zbirku čini hladno i vatreno oružje i zaštitna oprema, uslovno uzevši, od XVI do XIX veka. Ovoj nevelikoj, ali raznovrsnoj kolekciji pripadaju i srednjevekovni mačevi XIV-XV. veka koji čine posebnu grupu i oni su deo stalne muzejske postavke. Grupa srednjevekovnih mačeva u našoj kolekciji vredna je i zbog toga što je većim delom čine primerci izvorno nastali na prostoru srpske države, koja je osim uvezenog oružja, imala i sopstvene proizvode, koji su bili delo domaćih majstora oružara. Naša zbirka takođe sadrži 20 mačeva skjavone koji su se, čini se, razvili u XVI i XVII veku iz srpskog mača. Među njima je i primerak datiran na sam početak XVI veka, a predstavlja raritet i u evropskim okvirima. Kolekcija evropskih mačeva je takođe vrlo raznovrsna po tipovima, vremenu i provenijenciji. Već od srednjeg veka u Evropi se osnivaju centri za izradu mačeva, među kojima su prednjačili Solingen i Pasau u Nemačkoj, Toledo u Španiji, Milano u Italiji itd. Majstori izrađivači mačeva potpisivali su svoja dela, a njihove radionice imale su svoj zaštitni znak. U našoj zbirci se čuvaju i originalna sečiva izrađena u nekom od tih centara, ali ima i onih sa lažnim oznakama i imenima majstora.
Među sabljama ove zbirke izdvajaju se kao celina husarske sablje, počev od XV pa sve do XVIII veka. Ove jedinice lake konjice istočnjačkog tipa se u izvorima pominju još u XIV veku, sve više u XV veku u doba ugarskog kralja Matije Korvina (1458-1490). Glavno oružje husara bila je sablja, a brkovi sastavni deo uniforme. U našoj zbirci nalazi se nekoliko ugarskih husarskih sabalja kao i jedan primerak francuske husarske sablje s kraja XVII veka, izrađene u poznatoj radionici u Klingentalu.
Među noževima i bodežima izdvajamo lovački bodež koji je pripadao austrijskom feldmaršalu Ludvigu Badenskom, jednom od najvećih vojskovođi svoga doba, a koji je Vojnom muzeju poklonio knez Pavle Karađorđević. Drška ovog bodeža u obliku "turske glave" predstavlja alegorijski simbol vremena u kojem je nastao. Moguće je da je veliki vojskovođa ovaj bodež dobio kao darovni primerak posle bitke kod Slankamena 1691, kada je porazio turske snage velikog vezira Mustafe Keprilija, a sam Mustafa- paša je u toj bici izgubio život. Osim navedenih tipova hladnog oružja, u zbirci se nalazi veći broj kopalja, topuza i buzdovana. Tu je i poveća zbirka helebardi, nekada veoma efikasnog pešadijskog oružja na motki.
Vatreno oružje ove zbirke čini oružje sa sistemom vatre na kolo i kremen, kao i jedan primerak muskete fitiljače, koja potiče iz XVII veka. Nesporno najvredniji primerci vatrenog oružja u našoj zbirci su pištolji i arkebuze kolašice iz XVI i XVII veka. Ovo su, koliko nam je poznato, jedini primerci kolašica uopšte sačuvanih u muzejima u Srbiji i predstavljaju istinski raritet.Od reglamentiranog oružja sa sistemom vatre na kremen, najkarakterističniji primerci naše zbirke su austrijske komisijske puške M.1754 i M.1754/67, koje su ilegalno dobavljane iz Austrije za potrebe ustanika u Prvom srpskom ustanku, jedan primerak pruske pešadijske puške M.1723/40, čuvena francuska musketa M.1777, sa prepoznatljivim srcolikim orozom kalibra 17,78mm, kao i jedan broj pištolja različite provenijencije. Među vatrenim oružjem izdvajamo kao posebno vredan civilni, darovni karabin koji je pripadao vojvodi Stevanu Knićaninu (1807-1855). Karabin je izrađen 1850. godine u Beču i rad je poznatog bečkog majstora Matijasa Novotneg. Vitez i raznih ordena kavaljer, Stevan Petrović Knićanin je ovaj luksuzni karabin, sa posvetom ispisanom na cevi zlatnim slovima u tehnici tauširanja, dobio posle revolucije 1848. godine u znak priznanja koje mu podnose predraga njegova u Serbiji živeća Srbi braća.
Zaštitna oprema i oklopi čine poseban deo kolekcije u kojoj su najbrojnije jurišne kape odnosno šlemovi prepoznatljivog oblika sa štitnikom vrata u vidu repa jastoga. Zbirka sadrži i nekoliko punih oklopa, mada je autentičnost nekih od njih prilično nepouzdana. U romantičarskom duhu XIX veka plemići su u nedostatku originalnih primeraka srednjevekovnih oklopa i oružja, svoje zamkove ukrašavali kopijama.
Za razliku od punih oklopa koji, kao zaštita, postaju beskorisni masovnijom primenom i usavršavanjem vatrenog oružja, originalni primerci oklopa za grudi i leđa iz XVI i XVII veka su u našoj zbirci znatno brojniji. Vredne pomena su i malobrojne pancirne košulje koje su se koristile mnogo pre pojave oklopa i do XIII veka predstavljale jedini vid zaštite za telo. Ovaj kratak osvrt na sadržaj zbirke predstavlja u najopštijem smislu i istorijske preseke u razvoju oružja, vojne taktike, tehnologije i tehnike uopšte, odnosno razvoja ljudske civilizacije u datom periodu.Zbirka je objavljena u: Branka Milosavljević, Evropsko streljačko oružje od XVI do XIX veka u zbirkama Vojnog muzeja, katalog izložbe, Beograd 1991, Branka Milosavljević, Mačevi 14-20. veka iz zbirke Vojnog muzeja, katalog izložbe Beograd 1993, a pojedinačni predmeti ili tipološki i hronološki srodni predmeti objavljeni su u brojnim člancima više autora u muzejskom časopisu Vesnik.